عنوان:حضرت زهرا ا(سلام الله علیها) از دیدگاه اهل سنت:
فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، ریحانه النبی(سلام الله علیها) از چنان جایگاه و منزلتی برخودار است که نه تنها علمای شیعه بلکه بسیاری از علمای شاخص و دانشمندان اهل تسنن دربارۀ آن حضرت(سلام الله علیها) قلم زده و در وصف و شأن و منزلت بسیار رفیع ایشان، زبان به اعتراف گشوده اند که در اینجا به دلیل عدم گنجایش تمامی مطالب لذا به ذکر برخی از آنها بسنده می کنیم. خبر فرشتگان از مقام حضرت زهرا(سلام الله علیها): بدون تردید زیر آسمان کبود، احدی به اندازۀ پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را نمی شناخت جناب حاکم نیشابوری که یکی از دانشمندان برجسته و معروف اهل سنت به حساب می آید به نقل از «حذیفه» که یکی از اصحاب پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) بود، از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت می کند که ایشان فرمودند: « فرشته ای از سوی خداوند متعال اذن گرفت تا به زمین بیاید و به من سلام کند، این فرشته هرگز تا کنون نازل نشده بود به من بشارت داد که فاطمه(سلام الله علیها) بزرگ و سرور زنان اهل بهشت است»1 نکتۀ مهم این روایت در این است که جناب حاکم این حدیث را نقل می کند و آن را صحیح می داند. و همچنین « ذهبی» که روایاتی راکه در رابطه با فضایل اهل بیت(علیهم السلام) ذکر می شد نادیده می گرفت و سعی می کرد آنها را به نحوی تضعیف کند، می گوید این حدیث، حدیث درستی است و آن را تایید می کند. روایات زیادی از علما و دانشمندان اهل سنت در منابع خود در رابطه با فضایل و کرامات فاطمه زهرا(سلام الله علیها) ذکر کردند که در این جا مجال به گفتن همۀ آنها نیست اهل سنت برای عایشه احترام زیادی قائل هستند.
1-حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، انتشارات دارالمعرفه، ج3، ص 116، حدیث 4764
ایشان در رابطه با حضرت زهرا(سلام الله علیها) می گوید: « احدی از زنان عالم از نظر گفتار و سخن گفتن، شبیه تر از فاطمه(سلام الله علیها) به پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نبود و هرگاه فاطمه(سلام الله علیها) بر آن حضرت(صلی الله علیه و آله و سلم) وارد می شد، ایشان به او خوش آمد می گفت و تمام قد در برابر او می ایستاد و دست فاطمه(سلام الله علیها) را می گرفت و می بوسید و ایشان را در جایگاه خود می نشانید.»1
خانواده مطلوب از دیدگاه حضرت زهرا(سلام الله علیها)
سیرۀ همسرداری حضرت زهرا(سلام الله علیها):
امروزه اندیشمندان علوم اجتماعی و روانشناسی، گزاره ها و دستورات مختلفی را در ارتباط با نوع رابطه همسران ذکر نموده اند که علیرغم مفید بودن کافی نیست. اسلام در این زمینه دیدگاه خاصی دارد از دیدگاه اسلام، آرامش روانی حاصل از ازدواج و مودت بین همسران، از نشانه های الهی به شمار می آید ، از این رو وظایفی را برای همسران ذکر نموده است. توجه به این امور زمینه را برای آرامش در کانون خانواده به وجود می آورد. برای رسیدن به خانواده مطلوب باید از سیرۀ حضرت زهرا(سلام الله علیها) الگو برداری کنیم، حضرت زهرا(سلام الله علیها) به عنوان الگویی جامع برای زن مسلمان دارای ابعاد وجودی گسترده ای است که تحلیل این ابعاد و توجه و به کار بستن شیوه های رفتاری و تربیتی ایشان، زمینه تعالی و آرامش را در زندگی فراهم می سازد. ایشان همسرداری را بندگی خدا وند می دانند و جایگاه ایفای نقش زن را در دو حوزه به اجرا می گذارند؛ نخست در بخش مدیریت زن با برنامه ریزی هوشمندانه و دوم مدیریت پذیری زن نسبت به همسر با روحیۀ عاطفی و متواضعانه. حضرت زهرا (سلام الله علیها) موقعیت حساس جایگاه خویش را در تأثیرگذاری در امنیت و آرامش روان همسرش درک کرده و موجب انس و آرامش و پناهگاه همسرش بود.
1-حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، انتشارات دارالمعرفه، ج3، ص 119، حدیث 4775.
رفتار و حرکات ایشان سرچشمۀ نشاط بوده و همواره با عشق ورزی به همسر با نهایت ادب، پشتوانۀ اهداف ایشان بود از این رو مهمترین نقش زن شایسته را جلو گیری از نابسامانی ها و جاری ساختن امنیت در زندگی می دانست. از توانمندی های حضرت زهرا(سلام الله علیها) در زندگی مشترک، سازش با سختی ها و مشکلات بود. ایشان سمبل شکیبایی در برابر مشکلات و تنگناها و سختی های زندگی مشترک بوده و با رفتار خستگی ناپذیر تا پیروزی بر مشکلات تلاش می کردند. از دیگر صفات ایشان عدم درخواست و خواسته از همسر بود تا مشکلی را برای همسرش ایجاد نکند. حرکات و رفتار ایشان به گونه ای بود که هرگز موجبات رنجش خاطر همسر خود را فراهم نمی کرد. قناعت و ساده زیستی در زندگی حضرت زهرا(سلام الله علیها) موج می زد، ایشان با همان سطح زندگی همسرش، امور را اداره می کردند و توقعاتی فراتر از توانایی همسرشان بیان نمی کردند. زیرا درک توانایی های همسر و تناسب خواسته ها با آن، شادی و آرامش و رضایت از زندگی را در وی تقویت کرده و انگیزه تلاش بیشتر در راستای زندگی بهتر را به مرد هدیه می دهد. او خود را با فراز و نشیب ها و رنج ها و فشارها همراه و هم درد می نمود و با دنیایی از مهر و صفا در پاسخ همسرش که چرا در مورد نداشتن چیزی در خانه به من نگفتی تا فراهم آورم، فرمودند:« ای ابا الحسن من از پروردگارم حیا می کنم که چیزی را درخواست نمایم که تو بر آن توان و قدرت نداری.»1 رفتار و سبک همسرداری حضرت فاطمه(سلام الله علیها) بر محور خشنودی همسر بود. ایشان همواره وحدت نظر و صمیمیت و نزدیکی روحی خود را با همسرشان حفظ و خشنودی همسرشان را مراعات می کردند. صلح و آرامش را رسالت زن دانسته و از زنان مومن انتظار داشتند که با محبت و مهربانی رفتار نمایند
1- محمدباقر، مجلسی،بحار الانوار، انتشارات موسسه وفا، ج43، ص59.
ایشان هرگز از موضع غرور با همسرش رفتار نمی کرد و با متانت و صبر و رفتار شایسته معاشرت و مصاحبت نیکو با همسرش داشت. ایشان برای برای تقرب به خدا و طلب خشنودی او تمام روابط و مناسباتش را بر اساس ادب و کرامت همسرش تنظیم می کرد. برتری جویی، فراوان طلبی و خودپسندی در رفتار خداپسندانه فاطمه (سلام الله علیها) با همسرش راه نداشت. در ارتباط با فعالیت های علمی و اجتماعی نیز دیدگاهی خاص داشتند و آنچه برایشان مهم بود این بود که باید زنان همواره در برنامه ریزی هایشان، تعالی و آسایش زندگی را در اولویت قرار داده،هدایت امور اجتماعی اش را با مدیریتی قوی به عهده گیرند و اهداف اجتماعی را در مسیر رضایت همسرانشان سازماندهی کنند. ایشان تمام فعالیت های خود را بر محور تفاهم و هماهنگی کامل با همسرشان تنظیم می کردند. همانگونه که حضرت(سلام الله علیها) در آخرین ساعات وداع با همسرشان فرمودند:« علی جان در زندگی ام هرگز زبان به دروغ نگشودم و اندیشۀ ناپسند به مغزم راه ندادم و هرگز با تو مخالفت نکردم.»1 در بخش مدیریت پذیری نیز ایشان دارای سبک و نگرش خاصی هستندکه در راستای بینش الهی ایشان در نگرش به همسر معنا پیدا می کند. نگرش اسلام به راستای حقوق مرد بر زن وظایفی ایجاب کرده است. در احکام دینی، اسلام حقوقی را برای زن نسبت به همسرش واجب نموده و برپاداشتن حقوق الهی را از زنان و مردان خواسته است. از دیگر نمودهای مدیریت پذیری در رفتار ایشان وفاداری او نسبت به همسر است. این ویژگی زمانی می تواند در حد کمال خود اجرا شود که زن دارای قداست، وقار و حیا باشد. وفاداری و صداقت در تمام عرصه ها و فعالیت های زندگی ایشان وجود داشت و بر این باور بود که در سرای آخرت از او پرسش خواهد شد.
1- محمد باقر، مجلسی، بحار الانوار،انتشارات موسسه وفا، ج43، ص191.
تبلور پارسایی و صداقت و وفاداری ایشان به همسرش چنان بود که وقتی از عایشه در مورد شخصیت حضرت زهرا(سلام الله علیها) پرسیدند، گفت:« بخدا سوگند در دنیا هیچ کس را جز پدرش پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در راستی گفتار و کردار بسان فاطمه ندیدم.»1 آراستگی ظاهری از دیگر اموری است که در ارتباط با همسر مورد توجه قرار می گیرد سبک و سیرۀ حضرت زهرا(سلام الله علیها) در این راستا قابل تأمل است ایشان در کانون خانواده همواره آراسته بود. حضرت زهرا(سلام الله علیها) جذابیت ظاهر را وسیله ای بری ایجاد محبت بیشتر به همسر ضروری می دانست. ایشان در تمام ابعاد، خواسته های همسرشان رامد نظر قرار می دادند و از هرگونه خود رأیی و ناهماهنگی پرهیز می کردند. برای رسیدن به سطح مطلوبی از موفقیت در همسرداری بایستی همواره سبک و سیرۀ زندگی حضرت زهرا(سلام الله علیها) را مد نظر قرار داد و بر اساس شیوه های رفتار ایشان عمل کرد.
سیرۀ تربیتی حضرت زهرا(سلام الله علیها) صبوری و بردباری:
اينكه چرخ زندگى همواره و در هر شرايطى بر وفق مراد بچرخد، خواستهاى است ايدهآل و به ندرت تحقق مىپذيرد. هر انسانى به تناسب جايگاه و مسئوليت و نيز ديد و نگرشى كه به مسائل و رخدادها دارد، همچنين فضا و شرايطى كه زندگى مىكند با ناملايمات و دشواريهايى روبه رو است برخورد افراد با مشكلات و موضعگيرى آنان در برابر دشواريها متفاوت است. برخى تسليم مشكلات مىشوند. برخى ديگر، فرياد بر مىآورند و با آه و عجز و لابه و يا شكوه به استقبال ناملايمات مىروند. برخى نيز با تحمل و بردبارى و صبورى و مقاومت، در صدد رفع مصائب و چيره شدن بر مشكلات بر مىآيند موضع حضرت زهرا (سلام الله علیها) در برابر دشواريهاى زندگى، موضع صبورى و تحمل و برداشتن آنها از سر راه خود بود.
1–حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، انتشارات دارالمعرفه، ج3، ص 119، حدیث 4775.
مشکلات و دشواری ها و ناملايمات و فشارهاى روحى كه برای حضرت فاطمه (سلام الله علیها) پیش می آمد، فراتر از حد معمولى است كه براى انسانهاى عادى پديد مىآيد چراکه فاطمه(سلام الله علیها) مقرب درگاه ایزد منان است و هرکه در این مقرب تر است جام بلا بیشترش می دهند جلوه های صبوری و تحمل حضرت زهرا(سلام الله علیها) در برابر مصائب و دشواریها فراوان است از جمله الف- صبوری و شکیبایی ایشان در یرایر امتحان و آزمایش الهی . ب- صبر و استقامت در برابر بد اندیشی و نابکاری دشمنان. ج-صبر و استقامت در برابر کج اندیشی و قصور دوستان و یاران. که به دلیل عدم گنجایش توضیح همۀ آنها فقط به توضیح یک مورد بسنده می کنیم. صبر و استقامت در برابر بد اندیشی ونابکاری دشمنان: فاطمه (سلام الله علیها) پس از رحلت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) عمر چندانى نكرد؛ ولى در همين مدت كوتاه دو- سه ماهه به اندازه تمام دوران گذشته حيات خود، رنج و محنت كشيد مرگ پدر، تشكيل سقيفه براى خليفه آفرينى، بردن على (علیه السلام) با آن كيفيت به مسجد براى بيعت، هجوم به خانه ولايت، ضرب و شتم، سقط جنين، غصب فدك، پيداپى اختلاف در ميان امت، استقرار حكومت غير منصوص، بر كنارى و خانه نشينى خليفه منصوص پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و دهها رخداد ديگر، همه حوادث ناگوارى بودند كه اگر نبود ظرفيت بالاى روحى فاطمه (سلام الله علیها) و تحمل و صبورى و استقامت ایشان، معلوم نبود بر سراسلام و مسلمانان چه مىآمد.»1
1- یوسفیان، اخلاق اسلامی، ج یک، زبان فارسی.
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در کلام معصومین(علیهم السلام):
هرچه در رابطه با مقام و منزلت رفیع حضرت زهرا(سلام الله علیها) سخن بگوییم بازهم کم است چراکه فقط خداوند متعال و ائمۀ اطهار(علیهم السلام) از مقام و منزلت رفیع ایشان باخبر هستند و دیگران از درک مقام و منزلت حضرت زهرا(سلام الله علیها) عاجزند اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) روایات متعددی در رابطه با حضرت فاطمه(سلام الله علیها) ذکر کردند که در ذیل به دلیل عدم گنجایش همۀ آنها فقط به ذکر چند مورد بسنده می کنیم. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) می فرماید:« همانا فاطمه پارۀ تن من است، پس درود خدا برمن و بر فاطمه.»1 و نیز خطاب به سلمان فارسی فرمودند:« ای سلمان! محبت فاطمه در صد مکان به تو نفع می رساند، کمترین آن مکانها: مرگ، قبر، میزان، محشر، صراط و محاسبه است. پس هرکس که دخترم فاطمه از او راضی باشد من از او راضیم، و هرکس که من از او راضی باشم خداوند از او راضی است، و هرکس دخترم فاطمه بر او غضب کند من از او غضبناکم، و هرکس که من براو غضب کنم خداوند بر او غضب کرده است.» 2 از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که فرمود:« همانا فاطمه دختر محمد(طاهره) نامیده شد؛ به جهت طهارت او از هر پلیدی و طهارت او از هر زشتی… .»3 حضرت مهدی موعود(عج الله تعالی فرجه شریف) می فرماید:«… و دختر رسول خدا برای من الگویی خوبی است… .»4
1-محمدرضا، فقیه ایمانی، مردم می پرسند،انتشارات عطر عترت، ص27.
2-همان.
3-محمد باقر،مجلسی، بحار الانوار،انتشارات موسسه وفا، ج45، ص137.
4-همان، ج53، ص179-180.
آموزه های عبادی حضرت زهرا(سلام الله علیها):
نماز ایشان:
حضرت زهرا(سلام الله علیها) هرگز نمازش قضا نمی شد و از محراب عبادت فاصله نمی گرفت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نزديكترين فرد به فاطمه (سلام الله علیها) بود و بيش از هر كسى ديگر از سيره و زندگى او اطلاع داشت و قضاوت ايشان درباره فاطمه (سلام الله علیها)، قضاوت وحى و واقع بينانه خواهد بود ایشان می فرمود:« دخترم فاطمه سرور زنان جهان، از اولين و آخرين است. او پاره وجود، نور چشم، ميوه دل و روح و روان من است. او حوريّهاى است به صورت بشر. هنگامى كه در محراب خود و در پيشگاه پروردگار بزرگ و عظيم خويش به نماز مىايستد، نورش براى فرشتگان آسمان مىدرخشد،هم چنان كه نور ستارگان براى زمينيان و خداوند به فرشتگانش مىگويد: اى فرشتگان من! به بنده من فاطمه بنگريد كه چگونه در پيشگاه من ايستاده در حالى كه بند بند وجودش از خوف من مىلرزد و با تمام قلبش به عبادت من روى آورده است اى فرشتگان! من شما را گواه مىگيرم كه پيروان او را از آتش دوزخ ايمنى بخشم.»1 اين حديث شريف( كه هم در منابع شيعى آمده و هم در منابع معتبر اهل سنت)مىرساند كه فاطمه (سلام الله علیها) در عبادت از چه اوج و عظمت و در پيشگاه خداوند از چه ارج و منزلتى برخوردار است تا جايى كه پروردگار عالم در پرتو عبادت و بندگى خالصانه و خاشعانه وى بر ملائكه مقرّبش مباهات مىكند و به بركت وجود او، پيروانش را در آتش دوزخ نمىسوزاند.
1-محمدباقر، مجلسی، بحار الانوار، انتشارات موسسه وفا، ج43، ص 172.
منابع و مآخذ
1-مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، انتشارات موسسه وفا، بیروت.
2-فقیه ایمانی، محمدرضا، مردم می پرسند(مجموعه پرسش و پاسخ پیرامون حضرت فاطمه)، ناشر عطر عترت، پرستش.
3-حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، انتشارات دارالمعرفه، بیروت.
4-یوسفیان، اخلاق اسلامی، ج یک، زبان فارسی.
